Czym różni się "Cognac" od "Koniaku" - czyli na czym polega ochrona oznaczenia geograficznego napoju spirytusowego?
Trybunał Sprawiedliwości ostatnio rozstrzygnął kilka bardzo istotnych zagadnień dotyczących ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, a także znaków towarowych, jakie mogą być umieszczane na ich butelkach.
Wyrok z 14 lipca 2011 r. w sprawach połączonych C-4/10 i C-27/10
Wyrok zapadł na kanwie sporu zawisłego przed Najwyższym Sądem Administracji Finlandii pomiędzy spółką fińską Gust. Ranin Oy (dalej: „Fińska spółka”), a francuską organizacją zrzeszającą producentów koniaku (Bureau national interprofessionnel du Cognac).
Stan faktyczny i prawny
W 2001 r. Fińska spółka złożyła w krajowym urzędzie ds. patentów i rejestracji wnioski o rejestrację dwóch graficznych znaków towarowych w formie etykiety na butelkę. Jeden z nich zawierał słowo „COGNAC”, drugi jego tłumaczenie na język fiński „KONJAKKI”. 31 stycznia 2003 r. fiński urząd zarejestrował wspomniane znaki.
Rejestracjom sprzeciwiła się jednak francuska organizacja, argumentując, że decyzje fińskiego urzędu patentowego zapadły z naruszeniem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2008 z 15 stycznia 2008 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (dalej: Rozporządzenie 110/2008”) i znaki towarowe powinny zostać unieważnione.
Rozporządzenie 110/2008 pozwala na rejestrację w charakterze oznaczenia geograficznego nazwy kraju, regionu lub miejsca na danym terytorium, z którego dany napój spirytusowy pochodzi, jeżeli jakość, renomę lub inne cechy tego napoju przypisuje się przede wszystkim jego pochodzeniu geograficznemu. Rejestracja jest dokonywana na wniosek państwa członkowskiego, z którego napój pochodzi. W załączniku III rozporządzenia znajduje się wykaz chronionych oznaczeń geograficznych.
Zgodnie z Rozporządzeniem 110/2008 znak towarowy, który zawiera zarejestrowane oznaczenie geograficzne lub składa się z takiego oznaczenia, nie podlega rejestracji lub jego rejestracja ulega unieważnieniu w sytuacjach, w których stosowanie takiego znaku naruszałoby ochronę danego oznaczenia geograficznego (szczegółowo opisanych w art. 16 Rozporządzenia 110/2008).
Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której znak towarowy został nabyty przed datą objęcia ochroną oznaczenia geograficznego w kraju pochodzenia lub przed 1 stycznia 1996 r. Wówczas jego używanie będzie dozwolone, nawet jeżeli prowadzi do sytuacji wskazanych w art. 16 Rozporządzenia bez względu na to, czy dane oznaczenie geograficzne jest zarejestrowane czy też nie.
Rozstrzygnięcie Trybunału
Najwyższy Sąd Administracyjny Finlandii zwrócił się z szeregiem pytań prejudycjalnych do Trybunału, które zmierzały do ustalenia:
- czy Rozporządzenie 110/2008 daje podstawę do unieważnienia rejestracji znaku towarowego, która została dokonana jeszcze przed wejściem w życie Rozporządzenia 110/2008, tj. przed 20 lutego 2008 r., w sytuacji w której używanie tego znaku mogłoby naruszać ochronę przyznaną oznaczeniu geograficznemu napoju spirytusowego na podstawie Rozporządzenia; oraz
- czy art. art. 16 i 23 Rozporządzenia 110/2008 stoją na przeszkodzie rejestracji znaku towarowego zawierającego tłumaczenie chronionego oznaczenia geograficznego użyte jako pojęcie rodzajowe dla napojów spirytusowych niespełniających wymogów dopuszczalnego używania tego oznaczenia geograficznego.
Zdaniem Trybunału Rozporządzenie 110/2008 znajduje zastosowanie do znaków towarowych zarejestrowanych przed wejściem w życie tego Rozporządzenia. W ocenie Trybunału art. 23 Rozporządzenia 110/2008 – poza możliwością odmowy rejestracji takiego znaku towarowego – przewiduje jasno możliwość unieważnienia znaku towarowego już zarejestrowanego z tych samych powodów, przy czym, jak podkreślił Trybunał, brak jest ograniczeń czasowych dotyczących daty rejestracji takiego znaku towarowego.
Trybunał stanął na stanowisku, że taka regulacja nie narusza zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, gdyż jest to wyjątek wyraźnie przewidziany w prawie. Ponadto ochrona udzielona oznaczeniom geograficznym przez Rozporządzenie 110/2008 stanowi kontynuację ochrony zapewnionej już na mocy poprzedniego Rozporządzenia dotyczącego tej materii1.
Trybunał uznał również, że jasne i bezwarunkowe brzmienie art. 23 ust. 1 Rozporządzenia 110/2008 nakłada na właściwe krajowe organy obowiązek odmowy lub unieważnienia rejestracji znaku towarowego w razie używania go w okolicznościach wskazanych w artykule 16 Rozporządzenia, nawet jeśli znak ten został zarejestrowany przed wejściem Rozporządzenia w życie.
Jeżeli chodzi o znak towarowy zawierający tłumaczenie oznaczenia geograficznego użytego jako pojęcia rodzajowego, Trybunał podkreślił, że na mocy Rozporządzenia 110/2008 (art. 15 ust. 3 akapit pierwszy Rozporządzenia) oznaczenia geograficzne zarejestrowane w załączniku III do tego rozporządzenia nie mogą stać się nazwami rodzajowymi. A zatem, oceniając ważność rejestracji znaków towarowych Fińskiej spółki nie można utrzymywać, że oznaczenie „Cognac” zarejestrowane w załączniku III Rozporządzenia stało się pojęciem rodzajowym.
W końcu Trybunał zaznaczył, że oznaczenia geograficzne zarejestrowane w załączniku III Rozporządzenia 110/2008, np. „Cognac”, nie mogą być tłumaczone ani na etykiecie ani w prezentacji napoju spirytusowego.
Znaczenie wyroku
Opisany wyrok Trybunału ma duże znaczenie dla obrotu prawnego, w szczególności dla podmiotów uprawnionych z tytułu rejestracji znaków towarowych odnoszących się do geograficznego pochodzenia napojów spirytusowych lub zamierzających takie znaki zgłosić do rejestracji, np. w polskim Urzędzie Patentowym.
Zgodnie z tym wyrokiem urząd patentowy jest zobowiązany nie tylko do odmowy rejestracji znaku towarowego zawierającego oznaczenie geograficzne chronione na podstawie Rozporządzenia 110/2008 (np. „Cognac”), ale również jest zobowiązany unieważnić rejestrację znaku towarowego, który mógłby naruszać taką ochronę, nawet jeżeli taka rejestracja została dokonana przed datą wejścia w życie tego Rozporządzenia czyli przed 20 lutego 2008 r.
Rozporządzenie 110/2008 zostało implementowane do polskiego systemu prawnego przez Ustawę z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie geograficznych napojów spirytusowych. Ustawa ta dotyczy ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych pochodzących z Polski. Oznaczenie zgłasza się w celu rejestracji Ministrowi Rolnictwa. Ten z kolei zgłasza je po podjęciu stosownej decyzji do Komisji Europejskiej.
Implementacja Rozporządzenia 110/2008 spowodowała również zmianę w polskim Prawie Własności Przemysłowej (dodano punkt 12 w ustępie 1 art. 132 tej Ustawy), w związku z czym nie rejestruje się znaków identycznych lub podobnych do oznaczenia geograficznego napoju spirytusowego zarejestrowanego na podstawie Rozporządzenia 110/2008 oraz cytowanej wcześniej Ustawy z 18 października 2006 r. Co ważne, ani Ustawa z 2006r. ani dodany przepis w Prawie Własności Przemysłowej nie przewidują możliwości unieważnienia rejestracji znaku towarowego naruszającego oznaczenie geograficzne napoju spirytusowego, który to znak został zarejestrowany przed wejściem w życie nowych regulacji. Z kolei Rozporządzenie 110/2008 (tak jak inne tego rozporządzenia Unii Europejskiej) jest stosowane bezpośrednio, a zatem niezależnie od przepisów zapewniających transpozycję do krajowego porządku prawnego.
Paulina Jasiura, Zespół Własności Intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy
1 Rozporządzenie nr 1576/89 z 29 maja 1989 r. obowiązującego od 15 czerwca 1989 r., do którego zmiany od 1 stycznia 1996 r. wprowadziło Rozporządzenie nr 3378/94, jednocześnie wprowadzając do prawa Unii Europejskiej zasady ochrony oznaczeń geograficznych przewidziane przez tzw. porozumienie TRIPS.