Spółka rodzinna – perspektywa dla przedsiębiorczych rodzin
Mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa, będące często firmami rodzinnymi, stanowią koło zamachowe polskiej gospodarki i są miarą przedsiębiorczości Polaków. Niemniej firmy rodzinne mają własną specyfikę, do której polskie prawo nie jest dostosowane. Stąd propozycja nowych rozwiązań prawnych, które ułatwiłyby firmom rodzinnym prowadzenie działalności w Polsce.
Aktualnie obowiązujący system prawny oferuje ograniczoną liczbę form prowadzenia działalności gospodarczej. Formy te nie zawsze przystają do potrzeb biznesu.
Potrzeby rozwijającego się biznesu rodzinnego
Gdy przedsiębiorca zaczyna od działalności na małą skalę, najczęściej decyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Prosta forma prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej ma wiele zalet. Jednak w miarę rozwoju działalności często okazuje się, że trzeba podjąć zdecydowane kroki związane z zarządzaniem ryzykiem prowadzenia przedsiębiorstwa.
Jednoosobowy przedsiębiorca jest osobiście odpowiedzialny za zobowiązania powstałe w związku z prowadzeniem działalności. Ewentualne konsekwencje mogą dotknąć także jego małżonka. Z biegiem czasu pojawia się także potrzeba zabezpieczenia dorobku zgromadzonego przez lata przed czynnikami losowymi związanymi ze zdrowiem i życiem właściciela. Rozwiązaniem może być umieszczenie prowadzonego przedsiębiorstwa w osobnym bycie prawnym (inkorporacja). Pozwala to na kontynuację biznesu rodzinnego przez sukcesorów.
Aktualnie inkorporacja polega zazwyczaj na założeniu przez przedsiębiorcę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Prowadzenie działalności w tej formie często jest jednak nieopłacalne ze względu na obciążenia podatkowe i rachunkowe oraz znaczną ilość obowiązków formalnoprawnych.
Zarówno więc prowadzenie biznesu rodzinnego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, jak i w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wiąże się z pewnymi niedogodnościami dla przedsiębiorcy.
Najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie nowej formy zarządzania rodzinnym biznesem, łączącej najlepsze cechy popularnych form działalności i wzbogaconej o rozwiązania dobrze funkcjonujące w innych krajach.
Propozycja legislacyjna: spółka rodzinna
Polskie prawo powinno umożliwiać przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółek osobowych w prostą spółkę kapitałową, przy jednoczesnym zachowaniu korzyści płynących z prowadzenia działalności w każdej z form.
Wprowadzenie do systemu prawnego uproszczonej spółki kapitałowej jest relatywnie prostym zabiegiem legislacyjnym i stanowiłoby alternatywę dla wprowadzenia zmian w prawie prowadzących do umożliwienia dziedziczenia przedsiębiorstwa. Spółka rodzinna rozwiązywałaby problemy niezwiązane z sukcesją, takie jak ograniczenie odpowiedzialności udziałowców, co samo w sobie jest korzystne dla gospodarki.
Zalety spółki kapitałowej
Spółka rodzinna miałaby wiele zalet spółki kapitałowej, takich jak ograniczenie odpowiedzialności wspólników oraz odrębna osobowość prawna, która gwarantuje względnie swobodne przekazanie spółki rodzinnej członkom rodziny i zapewnia łatwość sukcesji przez kolejne generacje. Działalność w formie spółki rodzinnej umożliwiałaby uzyskiwanie przychodu zarówno z udziału w kapitale, jak i z pracy w spółce. Udziałowcami spółki rodzinnej mogłyby być jedynie osoby fizyczne.
Zalety jednoosobowej działalności gospodarczej
Jednocześnie proponowana spółka nie traciłaby benefitów, z których korzystał jednoosobowy przedsiębiorca – takich jak opodatkowanie dochodu jedynie na poziomie osoby fizycznej (transparentność podatkowa na poziomie spółki) i ograniczona rachunkowość. Prawo do korzystania z tych udogodnień mogłoby być ograniczone progiem, odpowiednio, przychodu i obrotów.
Elastyczne ramy
Jednocześnie, w celu dostosowania spółki rodzinnej do indywidualnych potrzeb rodziny, spółka mogłaby oferować wydawanie udziałów niemych dla pasywnych udziałowców niezainteresowanych uczestniczeniem w biznesie rodzinnym. Udziały takie zapewniałyby prawo wglądu w sprawy spółki, udział w zyskach, prawo do pasywnego udziału w zgromadzeniach, prawo do uzyskiwania informacji, możliwość zaskarżania uchwał, a także uczestnictwo w głosowaniach dotyczących zmiany przedmiotu działalności spółki oraz kwestii dotyczących udziałów niemych.
Sprawdzone rozwiązania
Proponowana forma prowadzenia działalności gospodarczej przeznaczona dla rodzin biznesowych korzysta ze sprawdzonych wzorców od wielu lat funkcjonujących w innych krajach. Podobne rozwiązania prawne są wykorzystywane przez firmy rodzinne na przykład w Anglii i Szkocji, Danii, Belgii, Estonii, Luksemburgu oraz USA.
Wzbogacenie oferty kierowanej do przedsiębiorców o nową formę prowadzenia działalności rozwiązałoby istniejące dziś problemy oraz pozwoliłoby firmom rodzinnym na dobranie optymalnej formy prawnej. Przedsiębiorcy mogliby zapewnić bezpieczeństwo finansowe sobie i swoim bliskim, a zarazem utrwalić wypracowany przez siebie dorobek bez konieczności ponoszenia dodatkowych obciążeń.
Wojciech Marszałkowski, doradztwo dla klientów indywidualnych, kancelaria Wardyński i Wspólnicy
