Import i eksport towarów przez spółkę kapitałową w organizacji

26.07.2012 prawo spółek

Zgodnie z obowiązującymi przepisami od momentu zawiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej do chwili jej rejestracji w sądzie rejestrowym istnieje tak zwana „spółka w organizacji”. Taki podmiot nie ma osobowości prawnej, jednak ustawa przyznaje mu zdolność prawną, umożliwiając tym samym zaciąganie zobowiązań, nabywanie produktów, nieruchomości i innych praw, a nawet w pewnym zakresie uczestniczenie w procesach sądowych. Wyposażenie spółki w organizacji w tak szerokie uprawnienia ma jej umożliwić pełne uczestnictwo w obrocie gospodarczym, nieograniczone terminami procedury rejestracyjnej w KRS.

Do uprawnień spółki kapitałowej w organizacji należą m.in. import i eksport produktów.

Podmioty z państw członkowskich Unii Europejskiej uczestniczące w imporcie i eksporcie produktów objęte są Wspólnotowym Systemem Rejestracji i Identyfikacji Podmiotów Gospodarczych (Economic Operator’s Registration and Identification – EORI). Podstawowym celem systemu EORI jest nadanie przedsiębiorcom i innym osobom numeru indentyfikacyjnego upraszczającego kontakty z organami celnymi i przyśpieszającego załatwianie formalności i operacji celnych. Każde z państw członkowskich posiada własny krajowy system EORI, który jest częścią systemu wspólnotowego. Uzyskanie numeru EORI w jednym z państw członkowskich umożliwia posługiwanie się nim na terenie całej Unii Europejskiej. System funkcjonuje na podstawie rozporządzenia Komisji nr 2454/93 z 2 lipca 1993 r. będącego aktem wykonawczym do rozporządzenia Rady nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny.

Znajomość powyższych przepisów może się przydać, jeżeli chcemy zarejestrować w systemie EORI spółkę kapitałową w organizacji. W praktyce zdarza się bowiem, że organy celne odmawiają nadania numeru EORI takiemu podmiotowi, twierdząc, że w formularzu rejestracyjnym trzeba wpisać numer KRS, którego spółka w organizacji z oczywistych przyczyn nie posiada. Zbadajmy zatem, czy wspólnotowe prawo celne traktuje spółkę w organizacji jako podmiot podlegający wpisowi do systemu EORI.

Ponieważ przepisy rozporządzeń unijnych stosuje się wprost w państwach członkowskich, wystarczy rozważyć, czy spółka w organizacji jest „przedsiębiorcą lub inną osobą” w rozumieniu przepisów rozporządzenia 2454/93.

Według tegoż rozporządzenia przedsiębiorcą jest osoba, która w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest włączona w czynności określone przepisami prawa celnego. Zgodnie z art. 4 pkt 1 rozporządzenia Rady ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny „osoba” oznacza: osobę fizyczną, prawną oraz, o ile obowiązujące przepisy państwa członkowskiego przewidują taką możliwość, stowarzyszenie osób uznane za zdolne do podejmowania czynności prawnych, a nieposiadające przy tym osobowości prawnej. Prawem właściwym do określenia, jaki podmiot jest uważany za osobę fizyczną, osobę prawną albo stowarzyszenie osób, według Wytycznych Komisji Europejskiej jest prawo krajowe państwa członkowskiego.

Jako że spółka w organizacji nie jest ani osobą fizyczną, ani osobą prawną, należy zbadać, czy na podstawie prawa polskiego można ją uznać za stowarzyszenie osób. Widać tu analogię do naszej krajowej instytucji jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Taką właśnie jednostką jest spółka w organizacji.

Z powyższego wynika, że spółka w organizacji jest „osobą” w rozumieniu przepisów rozporządzenia. Aby ostatecznie uznać spółkę w organizacji za podmiot uprawniony do rejestracji w systemie EORI, należy jeszcze zbadać, czy na gruncie prawa polskiego jest ona uprawniona do prowadzenia działalności gospodarczej.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wyraźnie wskazuje, że spółka kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców. Nie istnieją więc żadne przeszkody prawne do nadania jej numeru EORI, a organy celne są wręcz prawnie zobowiązane do jej rejestracji w systemie.

Rejestracja w systemie EORI w praktyce

Ministerstwo Finansów uruchomiło specjalną infolinię dla systemu EORI. Na stronie internetowej Ministerstwa opublikowane zostały również „Wskazówki do wypełniania wniosku o rejestrację/aktualizację w systemie rejestracji i identyfikacji EORI”. Są one niezbędne, gdyż sam wniosek, opracowany w postaci urzędowego dwustronicowego formularza, jest niejasny i mało intuicyjny. Tylko we Wskazówkach można np. znaleźć dwuznakowe kody na oznaczenie formy prawnej (kod dla spółki w organizacji to „99”, zaś wnioskodawcę należy oznaczyć jako „jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej”).

Niestety zarówno Wskazówki, jak i instrukcje udzielane za pośrednictwem infolinii nie zawsze pokrywają się ze stanowiskiem organów celnych przyjmujących wniosek. Na przykład urzędy celne, które zostały wskazane jako organy obowiązane do przyjmowania takich wniosków, odsyłają składających dokumenty do oddziałów celnych.

Na dodatek mogą pojawić się problemy z rozróżnieniem wnioskodawcy od składającego wniosek. Stosowne definicje we Wskazówkach zostały sformułowane w sposób całkowicie niejasny i w praktyce rozróżnienie tych podmiotów zależy od oceny urzędnika przyjmującego wniosek.

Ponieważ urzędnikom celnym najwyraźniej trudno jest zaakceptować fakt, że spółce kapitałowej w organizacji przysługują pewne prawa, a także ze względu na skomplikowane i niejasne zasady wypełniania formularza o rejestrację w systemie EORI, przesyłanie wniosku do urzędu celnego pocztą wydaje się całkowicie niecelowe, gdyż najdrobniejszy błąd spowoduje, że zostanie on zwrócony wnioskodawcy.

Jeżeli jednak wniosek zostanie skutecznie złożony, numer identyfikacyjny EORI jest nadawany w ciągu kilku dni. Należy wówczas pamiętać o złożeniu wniosku aktualizacyjnego po wpisie spółki do KRS.

Magdalena Moczulska, Agata Kalemba, Zespół Prawa Korporacyjnego, Restrukturyzacji Spółek i Kontraktów Handlowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy